22 اثر از گران قیمت‌ترین آثار هنری اسلامی در حراج‌ها (بخش دوم)

3 شهریور 1403
برای خلاصه‌تر شدن مطلب، 22 اثر گران فروخته‌شده از هنر اسلامی به دو بخش تقسیم شده است. این فهرست حراج‌های برگزارشده از سال 2010 بدین سو را بررسی می‌کند، زیرا دسترسی به این بازه سهل‌تر و قیمت‌ها از این دهه با صعود همراه بوده است. این فهرست، حراج «شکوه ماهاراجا و مغول» کریستیز نیویورک در سال 2019 را به‌طور عمد شامل نکرده است، زیرا بیشتر کارها که از مجموعه آل ثانی بودند در دسته‌بندی هنر اسلامی قرار نمی‌گرفتند و با توجه به وجود جواهرت در این حراج، این فهرست را اشغال می‌کردند.
در ادامه، خلاصه‌ای از مقاله‌ی «22 اثر گران هنر اسلامی - بخش دوم» به نگارش ایزابل ایمبرت، محقق هنر اسلامی را می‌خوانید. این مقاله در 7 آگوست 2023 در بلاگ شخصی ایشان منتشر شده و توسط تیم آرتچارت به فارسی ترجمه شده است.

12- شمعدان ممالیکی از برنج، نقره و مس، متعلق به مصر یا سوریه، 1340 تا 1345 میلادی
£4,521,250

ارائه‌شده در ساتبیز، 6 آوریل 2011، قطعه شماره 325. برآورد قیمت: 2 تا 3 میلیون پوند

این شمعدان ممالیکی از بسیاری از جهات جالب‌توجه است. این قطعه متعلق به قوزتیمور حموی (Tuquztamur al-Hamawi) است؛ کسی‌که از بردگی به مقام درباری در حکومت بن قلاوون (sultan Ibn Qala’un)، و سپس به منصب نایب السلطنه سوریه از 1342 تا 1345 رسید. جالب اینجاست که در نوشته‌ی روی شمعدان نام پیشکار قوزتیمور و نه نام خود او حک شده است. در نقش کردن پرچم، از نقره و مس استفاده شده که در اشیاء برنجی به‌جای مانده از دوران ممالیک رایج نیست. این شمعدان، پیش‌تر، در اروپای قرن نوزدهم دیده شده است تا آنکه با ورود به مجموعه‌های شخصی از نظرها پنهان شد و سپس در سال 1897 به فروش رفت.

11- نگاره رستم و بهمن، شاهنامه شاه طهماسبی، تبریز، حدود 1530 میلادی
£4,842,000

ارائه‌شده در کریستیز، 31 مارچ 2022، قطعه شماره 41. برآورد قیمت: 2.5 تا 4 میلیون پوند

چهار برگ از نگاره‌های شاهنامه طهماسبی در فهرست گران‌ترین آثار فروخته‌شده از هنر اسلامی قرار دارند. این نگاره‌ها اوج شکوه هنر ایران را به نمایش می‌گذارند. شاهنامه طهماسبی دارای 759 صفحه است که 258 صفحه آن مصور است. خلق این کتاب با حمایت شاه اسماعیل اول صفوی آغاز شد و در زمان شاه طهماسب صفوی به پایان رسید. ابعاد صفحات این کتاب 48*32 سانتی‌متر است و حاشیه‌هایی طلاکاری‌شده دارد؛ بیش از 15 نفر از بهترین کاغذسازان، نقاشان و صحافان دوران به مدت بیست سال بر روی این مجموعه کار کرده‌اند: مثل سلطان محمد، دوست محمد، میر مصور، آقا میرک، میرزا علی، مظفر علی، شیخ محمد، میر سید علی، عبدل محمد و برخی دیگر. نگاره فوق را آقا میرک با کمک قاسم بن علی نقاشی کرده است (برای مطالعه بیشتر کلیک کنید).

10- نگاره نبرد بیژن و نستهن، شاهنامه شاه طهماسبی، تبریز، از 1525 تا 1535 میلادی
£4,875,800

ارائه‌شده در ساتبیز، 26 آوریل 2023، قطعه شماره 41. برآورد قیمت: 4 تا 6 میلیون پوند

در دومین نگاره از شاهنامه‌ی شاه طهماسبی در این فهرست، نبرد بیژن و نستهن تصویر شده است. این نگاره و 31 برگ دیگر را شخصی به نام باشدان قره (Bashdan Qara) ترسیم کرده است؛ گویی، قره، در تصویر کردن جنگ تبحر داشت و بدون دستیار کار می‌کرد. عجیب آنکه نام باشدان‌ قره در اسناد تاریخی یافت نمی‌شود، با این حال، از او در سالنامه صفوی جزو قزلباشان یاد شده است. (برای مطالعه بیشتر کلیک کنید). 

9- پرتره‌ی سلیمان کبیر خلق‌شده‌ توسط یکی از پیروان جنتیله بلینی، ایتالیا، احتمالاً ونیز، حدود 1520میلادی
£5,323,500

ارائه‌شده در ساتبیز، 1 می 2019، قطعه شماره 129. برآورد قیمت: 250 تا 350 هزار پوند

پرتره‌ی سلطان سلیمان، 15 برابر بیشینه‌ی برآورد به‌فروش رفت، یکی از دلایل اصلی فروش بالای این اثر انتشار تحقیقات مبسوط حراج در کاتالوگ است. مورخانی که بر روی این اثر کار کردند به این نتیجه رسیدند که طراحی آلبرشت دورر متعلق به 1526 به احتمال زیاد از روی این نقاشی کپی‌ شده است؛ یعنی این همان نقاشی اصلی است که در سال 1520 با به سلطنت رسیدن سلیمان تصویر شده است.

پرتره سلطان سلیمان، آلبرشت دورر
پرتره سلطان سلیمان، آلبرشت دورر

حراج نتیجه گرفته که پیشینه‌ی مالکیت این اثر به آندرئا گریتی (Andrea Gritti) و یا پسرش آلوایز گریتی (Alvise Gritti) می‌رسد، این خانواده که حامی هنر و هنرمندان بودند به دربار سلیمان رفت‌وآمد داشته و با وی دیدار می‌کردند. این اثر در سال 1941 به مجموعه کونتینی بوناکسی (Contini Bonacossi) راه یافت و با بررسی چند مورخ هنری وقت، حتی به خود جنتیله بلینی (Gentile Bellini) نسبت داده شد.

8- ظرف سفالی سفید و آبی، ایزنیک، ترکیه عثمانی، متعلق به 1480 میلادی
£5,359,950

ارائه‌شده در ساتبیز، 24 اکتبر 2018، قطعه شماره 134. برآورد قیمت: 300 تا 500 هزار پوند

ظرف سفالی ایزنیکی با قطر 44.5 سانتی‌متر و عمق 8.3 سانتی‌متر، که در مجموعه مکس دبان (Max Debbane) مصری قرار داشت، 10 برابر بیشینه‌ی برآورد خود به فروش رفت. این ظرف یکی از نمونه‌های نادر از سرامیک‌های ایزنیکی است و در دوران پادشاهی محمد دوم و پسرش بایزید دوم تولید شده است. تنها چهار ظرف دیگر با این مشخصات شناسایی شده‌اند، زیرا تولید این ظروف بسیار محدود بوده و معمولاً به دهه‌های 1470 و 1480 میلادی مربوط می‌شوند.

 7- فرش مربع از جنس پشمینه، هند مغول، متعلق به 1650 میلادی
£5,442,000

ارائه‌شده در کریستیز، 27 اکتبر 2022، قطعه شماره 200. برآورد قیمت: 2.5 تا 3 میلیون پوند

فرش‌های به‌جای‌مانده از دوران مغول هند کمیاب بوده و اکثر فرش‌هایی که به این دوره نسبت داده می‌شوند ناکامل هستند. با توجه به این موضوع این فرش قطع مربع که به احتمال زیاد در دوران حکومت شاه‌ جهان تولید شده، قیمت فروش خارج از انتظاری را بدست نیاورده است. 

6- فرش گلدانی کرمان، ایران، قرن 17 میلادی
£6,201,250

ارائه‌شده در کریستیز، 15 آوریل 2010، قطعه شماره 100. برآورد قیمت: 200 تا 300 هزار پوند

فرش گلدانی کرمانی با رنگ آبی درخشانش، سال‌ها رکورد گرانترین فرش فروخته‌شده را با نام خود گره زده بود. این فرش با برآورد قیمت 200 تا 300 هزار پوند 17 برابر بیشینه برآورد به فروش رفت. اصطلاح فرش گلدانی برای نخستین بار توسط دکتر می بیتی (Dr. May Beattie) ضرب شد؛ این اصطلاح به الهام از موتیف گلدان در طراحی چینی اشاره دارد - باید اشاره داشت که این طرح در این قالی برجسته نیست.

5- شمعدان برنجی با منبت‌کاری نقره و مس، احتمالاً موصل، متعلق به 1275 میلادی
£6,632,400

ارائه‌شده در ساتبیز، 27 اکتبر 2021، قطعه شماره 170. برآورد قیمت 2 تا 3 میلیون پوند

ساخت این شمعدان احتمالاً به سال 1262، یعنی زمان تصرف موصل توسط مغول‌ها بازمی‌گردد. سازنده و تاریخ خلق این اثر نامشخص است. یکی از صاحبان پیشین این اثر یک شخص اروپایی بوده که در دهه 1960 این شمعدان در مجموعه‌اش قرار داشته است. این اثر همچنین در سال 2003 در پاریس به فروش رفته است.

4- فریدون در هیبت یک اژدها پسران خود را محک می‌زند، شاهنامه شاه طهماسبی، تبریز، متعلق به 1530 میلادی
£7,433,250

ارائه‌شده ساتبیز، 6 آوریل 2011، قطعه شماره 78. برآورد قیمت: 2 تا 3 میلیون پوند

این نگاره بخشی از حراج مجموعه‌ی استوارت کری ولش (Stuart Cary Welch) در سال 2011 بود. اس. سی. ولش در بسیاری از زمینه‌های هنر اسلامی پیشگام بود و در واپسین سال‌های عمرش یکی از بزرگترین مجموعه‌های هنر اسلامی و هندی را به‌ویژه در بخش کارهای روی کاغذ گردآوری کرده بود. ارزشمندترین دارایی این مجموعه‌دار همین نگاره از شاهنامه‌ی طهماسبی است. این نگاره صحنه به آزمون بردن پسران فریدون توسط خود او را از راه بازگشت از یمن به تصویر می‌کشد. 

3- گرفتن رستم رخش را، شاهنامه شاه طهماسبی، تبریز، متعلق به 1530 میلادی
£8,061,700

ارائه‌شده در ساتبیز، 22 اکتبر 2022، قطعه شماره 49. برآورد قیمت: 4 تا 6 میلیون پوند

گرانترین اثر تصویری فروخته‌شده از ایران، نگاره گرفتن رستم رخش را نام دارد. این نگاره از شاهنامه شاه طهماسبی پیش‌تر در سال 1988 در کریستیز به‌فروش رفته بود و برای بار دوم در سال 2022 در حراج‌ها ظاهر شد.

2- شمشیر تیپو سلطان، سلاح پادشاه در اتاق خواب، هند، متعلق به 1782 تا 1799
£14,080,900

ارائه‌شده در بونامز، 23 می 2023، قطعه شماره 175. برآورد قیمت: 1.5 تا 2 میلیون پوند

شمشیر متعلق به تیپو سلطان، پس از مرگ وی در سال 1799 در اقامتگاهش پیدا شده بود و از آن زمان نزد سرلشکر دیوید بیرد (Major General David Baird) نگهداری می‌شد. این شمشیر که به‌خوبی از آن مراقبت شده است در سال 2003 به قیمت 150 هزار پوند در لندن فروخته شد و 20 سال بعد، به دومین شیء گران فروخته‌شده در دسته هنر اسلامی مبدل گشت.

1- فرش برگ داسی کلارک، احتمالاً کرمان، ایران، متعلق به قرن 17 میلادی
 $33,765,000
£26.5M

ارائه‌شده در ساتبیز نیویورک، 5 ژوئن 2013، قطعه شماره 12. برآورد قیمت: 5 تا 4 میلیون دلار

فرش برگ داسی کلارک گرانترین اثر فروخته‌شده از هنر اسلامی است. این فرش همچنین پیشینه مبسوطی دارد و در طی 60 سال گذشته 9 بار در کارنماهای مختلف به نمایش گذاشته‌شده است. همچنین، در نوشته‌های آرتور پوپ، تاریخدان هنر، از این قالی به‌عنوان اوج هنر قالی‌بافی ایران یاد شده است. 

نویسنده (ها)

سوانا بغوزیان
مقالات مرتبط

پراکنده‌ها؛ روایتی از سفر نگاره‌های شاهنامه شاه طهماسبی در دنیا
شاهنامه طهماسبی یکی از آثار شناخته شده و نفیس هنر ایران و جهان اسلام است؛ اما این کتاب در سال‌های نه چندان دور ورقه‌ورقه شده و در مجموعه‌ها و موزه‌های متنوع در سطح دنیا پراکنده گشته است. در این مقاله، درباره‌ی این اثر بی‌مانند و روایت سفر آن به مجموعه‌های مختلف دنیا و از سابقه‌ی رکوردهایی که این شاهنامه در حراجی‌های مختلف تجربه کرده‌ است، خواهیم خواند.
20 اردیبهشت 1402

نگاهی به بازار هنر اسلامی پیشامدرن
 این مقاله ترجمه‌ای است از یادداشت مارگارت هانگ با عنوان «نگاهی به بازار هنر اسلامی پیشامدرن» که به تحلیل مسیر بازار هنر اسلامی در دهه گذشته پرداخته و نوسانات در فروش و میزان توجه به آثار در حراج‌خانه‌های بزرگی مانند ساتبیز و کریستیز را بررسی می‌کند. این متن همچنین به افزایش علاقه به دسته‌هایی مانند قالی‌های ایرانی و هنر کتاب‌آرایی مکتب مغول و نقش روزافزون حراج‌خانه‌های منطقه‌ا...
22 مرداد 1403

22 اثر از گران قیمت‌ترین آثار هنری اسلامی در حراج‌ها (بخش اول)
برای خلاصه‌تر شدن مطلب، 22 اثر گران فروخته‌شده از هنر اسلامی به دو بخش تقسیم شده است. این فهرست حراج‌های برگزارشده از سال 2010 بدین سو را بررسی می‌کند، زیرا دسترسی به این بازه سهل‌تر و قیمت‌ها از این دهه با صعود همراه بوده است. این فهرست، حراج «شکوه ماهاراجا و مغول» کریستیز نیویورک در سال 2019 را به‌طور عمد شامل نکرده است، زیرا بیشتر کارها که از مجموعه آل ثانی بودند در دسته‌بندی هنر...
28 مرداد 1403
درج دیدگاه

* نشان دهنده فیلد الزامی