محسن سهیلی که از شاگردان مستقیم و مطرح کمالالملک به شمار میآید، تواناییهای تکنیکی خود را بهخوبی در این اثر به تماشا گذاشته است. وی علاوه بر داشتن مهارتهای فنی، نگاه زیباشناسانه خود به سوژه مهم منظره، که از دستاوردهای جریان نقاشی طبیعتگرای ایران محسوب میشود را نیز در این اثر عیان میکند. این طبیعتسازی قرابت زیادی به طبیعتپردازیهای رمانتیک قرن نوزدهم فرانسه داشته که در جریانهای رمانتیک-ناتورالیستی چون مکتب باربیزون شهرت یافته است. سهیلی در این اثر از شباهتسازی نمایشی و آرمانی منظرههای رمانتیک پرهیز میکند و به همان میزان از سنتهای کلاسیک و آکادمیکی که از منظره تنها به عنوان پشت صحنهای برای داستانهای تاریخی استفاده میشده است نیز فاصله میگیرد. در واقع میتوان سهیلی را یکی از شاگردان مهم کمالالملک در دورنماسازی دانست.
محسن سهیلی خوانساری، فرزند میرزامحمودخان، در تهران و خانوادهای اهل فرهنگ متولد شد. وی برادر بزرگ احمد سهیلی خوانساری، محقق، شاعر و مصحح خوش نامی است که تألیف کتاب مهم «کمال هنر» که به احوال و آثار کمالالملک میپردازد را در کارنامه دارد. این هنرمند بزرگ پس از اتمام درس در مدرسه آلیانس، به مدرسه صنایع مستظرفه میرود و زیر نظر کمالالملک نقاشی آموخته و پس از سه سال موفق به اخذ دیپلم مدرسه میشود. با استاد حسین شیخ و بسیاری دیگر از نقاشان مدرسه در همین زمان آشنا میگردد و در تابستان نخستین سال حضور در مدرسه، به همراه هنرجویان دیگر، نمایشگاهی در سالن بزرگی که محل کار استادان بوده، برپا و موفق به فروش نخستین کار خود در این نمایشگاه میشود. او با خلق تابلوهای طبیعت بیجان و منظره، بهتدریج شناخته شده و توانست در نخستین نمایشگاه انفرادی در همان سالن استادان، بیشتر آثارش را به فروش رساند. گفته شده که مدتی نیز به منظور مطالعه هنر و کپی از آثار هنرمندان غربی به وین سفر کرده است. نقاشی از طبیعت و مناظر کوهستانی همچون اثر حاضر، ژانر مورد علاقه سهیلی بوده است. وی پس از اتمام مدرسه صنایع مستظرفه، کارگاهی در تهران دایر کرده و به طور جدی در آنجا مشغول کار میشود.
در خصوص اهمیت هنری سهیلی در میان شاگردان کمالالملک باید به این نکته توجه داشت که او از شاگردان رسمی و مورد تأیید استاد بوده است. پس از تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه در ضلع جنوبی باغ نگارستان به کوشش کمالالملک، این مدرسه دو طیف از هنرجویان مشتاق به یادگیری هنر را پذیرا میشود. گروه اول هنرجویان رسمی مدرسه هستند که طی گذراندن چند سال مستمر آموزش، دیپلم رسمی مدرسه را دریافت میکنند و گروه دوم هنرجویان غیر رسمی یا مستمع آزاد مدرسه بودهاند که در ضمن مدت کوتاهتری نیز در مدرسه حضور داشتهاند.
محسن سهیلی خوانساری از گروه اول به شمار میآید که مدت زیادی به عنوان شاگرد رسمی در مدرسه حضور داشته است. در اغلب عکسهایی که از شاگردان مدرسه صنایع مستظرفه در کنار کمالالملک به یادگار مانده، سهیلی نیز در صف شاگردان دیده میشود. در گزارش مربوط به فعالیت شاگردان مدرسه، از ابتدا تا زمان تعطیلی، آمده است که: «محسن سهیلی خوانساری در دورنماسازی و صورتگری کار کرده و امروز استادی مشهور است.»[۱] در این گزارش که حکم یک سند مهم تاریخی را دارد، علاوه بر ذکر تواناییهای فنی سهیلی، بر شهرت او در اواخر دهه ۱۳۰۰ خورشیدی، اشاره شده است.
به طور کلی، بهترین نقاشیهای سهیلی طبیعت بیجان، منظره و چهرهسازی است، با این حال، وی یکی از هنرمندان سنتگرایی است که کوشیده قلم خود را تا حدودی از قید و بند کلاسیکگرایی برهاند.
[۱] – سهیلی خوانساری، احمد، کمال هنر، انتشارات علمی، ۱۳۶۸، ص ۸۲.