در سال‌های اخیر، حراج‌خانه‌های معتبری نظیر ساتبیز و کریستیز به پذیرش رمزارزها برای خرید آثار هنری اقدام کرده‌اند و امیدوارند با استقبال از این تکنولوژی نوین و جذب خریداران جدید، بتوانند رونق از دست رفته را دوباره به دست آورند.

با توجه به رشد قابل توجه ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر و به خصوص با افزایش محبوبیت توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) و پذیرش آن‌ها توسط موزه‌ها و گالری‌های بزرگ، شاید بتوان گفت که بازار هنر به سمت نوآوری‌ها و مدل‌های مالی جدید حرکت کرده است.

در همین رابطه، اکومونومیست مارچ ۲۰۲۵ (اسفند ۱۴۰۳) در گزارش با عنوان «چرا بازار هنر به رمزارزها روی خوش نشان می‌دهد» رمزارزها در بازار هنر را بررسی کرده و به نقل از مارکوس فاکس (Marcus Fox) از کریستیز چنین نوشته است: «دارندگان رمزارز نسبت به چهار سال پیش که این حوزه تخصصی و برای عموم مردم کمتر قابل درک بود، بخش قابل‌توجه‌تری از جمعیت را تشکیل می‌دهند».

منطق پذیرش رمزارز ساده است: خانه‌های حراج، آثار هنری را در ازای پول می‌فروشند و رمزارز نیز نوعی پول محسوب می‌شود. البته خرید آثار هنری در حراجی می‌تواند برای خریداران تازه‌وارد دلهره‌آور باشد منتهی اگر پرداخت با رمزارز به آن‌ها احساس راحتی بیشتری بدهد، احتمال ارائه پیشنهاد و حتی خرید مجدد افزایش می‌یابد.

دیوید گالپرین (David Galperin)، رئیس بخش هنر معاصر در ساتبیز می‌گوید: «یکی از اهداف اصلی ما ایجاد پایگاه‌های جدیدی از مجموعه‌داران و جذب افراد جدید به دنیای ساتبیز است».

پرداخت در سهولت یا پولشویی؟

انگیزه خریداران برای پرداخت هزینه خرید اثر با رمزارز ممکن است فراتر از سهولت در پرداخت یا ایجاد تنوع در سبد سرمایه‌گذاری باشد. در بیشتر کشورها، زمانی که افراد رمزارز خود را می‌فروشند، باید مالیات بر عایدی سرمایه بپردازند اما برای برخی از سودجویان ممکن است این امکان وجود داشته باشد که از رمزارز برای خرید آثار هنری استفاده کنند، بدون اینکه مالیات پرداخت کنند هرچند در صورت شناسایی با عواقب سنگینی روبه‌رو می‌شوند.

از سوی دیگر برخی هم ممکن است بخواهند رمزارزهای آلوده را به دارایی‌های پاک تبدیل کنند. در مقابل، طرفداران رمزارز می‌گویند که پول سنتی نیز قابل پول‌شویی است.

در تئوری، رمزارز بیشتر قابل‌ردیابی‌است زیرا تاریخچه آن روی بلاک‌چین‌های عمومی ثبت می‌شود اما سرویس‌هایی مانند «کریپتو میکسرها» که دارایی‌های رمزارزی کاربران را با یکدیگر ترکیب کرده و امکان برداشت وجوه با منابع نامشخص را فراهم می‌کنند، برای دور زدن شفافیت ادعایی بلاک‌چین طراحی شده‌اند. هم ساتبیز و هم کریستیز تأکید دارند که بررسی‌های انطباقی و دقت نظر آن‌ها در خصوص رمزارزها بسیار سخت‌گیرانه است و هیچ‌یک پرداخت‌هایی را که از طریق میکسرها انجام شده باشد، نمی‌پذیرند.

در مقابل، اکونومیست به گفته یکی از منتقدان سرشناس رمزارزها اشاره کرده است که قابلیت ردیابی بلاک‌چین می‌تواند به روش‌هایی تغییر کند که ردیابی آن‌ها بسیار دشوار باشد.

این نشریه در ادامه پیش‌بینی کرده که رویکرد مثبت دولت ترامپ در آمریکا درباره رمزارزها به این معناست که خرید آثار هنری با رمزارزها روزبه‌روز رایج‌تر خواهد شد، بخش‌های نظارت و تطبیق مقررات مشغول‌تر، خانه‌های حراج ثروتمندتر و طرفداران رمزارز نیز صاحب دکورهای زیبای جدیدی خواهند شد.

نفوذ به قلمرو مجموعه‌داران سنتی

آرتسی نیز نوامبر ۲۰۲۴ (آبان ۱۴۰۳) در مطلبی با تیتر «چرا رمزارزها دوباره وارد بازار هنر شده‌اند؟» به یکی از آثاری که سال گذشته بسیار مورد توجه قرار گرفت، اشاره کرده است. «کمدین» اثر مائوریتزیو کاتلان، یک موز به دیوار چسبانده شده است که در حراج ساتبیز به مبلغ ۶.۲ میلیون دلار فروخته شد و به‌طور قابل توجهی از تخمین یک میلیون تا ۱.۵ میلیون دلاری فراتر رفت.

در کنار فروش این اثر آنچه مورد توجه قرار گرفت، خریدار آن، جاستین سان، کارآفرین رمزارز بود که طبق اعلام ساتبیز او قرار بود هزینه اثر را با رمزارز پرداخت ‌کند.

سان در گفت‌وگویی عنوان کرده است که این خرید را یک مطالعه موردی برای چگونگی مشارکت رمزارزها در زمینه آثار هنری می‌داند و به گفته او «کمدین» فقط یک اثر هنری نیست بلکه یک پدیده فرهنگی است که دنیای هنر و جامعه رمزارزها را بهم پیوند می‌دهد. او افزوده است:«باور دارم که این اثر در آینده،  بحث‌های بیشتری را برمی‌انگیزد و بخشی از تاریخ خواهد شد».

یکی دیگر از افرادی که از ورود رمزارزها در خرید و فروش آثار هنری استقبال کرده، الخاندرو کارتاخنا (Alejandro Cartagena)، بنیان‌گذار گالری فلوشیپ است. این گالری در زمینه تکنولوژی و همکاری میان انسان و ماشین معروف است و کارتاخنا می‌گوید:«در حال حاضر، ثروت‌های رمزارزی به فضاهایی نفوذ کرده‌اند که زمانی تحت سلطه مجموعه‌داران سنتی بودند. برای دنیای هنر سخت است که آن را نادیده بگیرند. کارآفرینان رمزارز انرژی جدیدی به دنیای هنر آورده‌اند و باعث گسترش افق‌های آن در یک دینامیک جدید و هیجان‌انگیز هستند».

رمزارزها از زمان ایجاد بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹ وجود داشته‌اند، اما اولین بار در سال ۲۰۲۱ بود که رمزارزها وارد جریان اصلی بازار هنر شدند یعنی زمانی که رشد قابل توجهی در جذب اقبال عمومی پیدا کردند. این موضوع بیشتر به رشد توکن‌های غیرقابل تعویض یا ان.اف.تی (NFT) مربوط می‌شود. با اینکه هیجان بازار ان.اف.تی از زمان ورود اولیه‌اش کاهش یافته، تقاضا برای این دارایی‌ها مانند سایر ارزهای دیجیتال تا پایان سال ۲۰۲۴ در حال افزایش بوده است.

به گزارش MSN (مجموعه‌ای از خدمات اینترنتی و آنلاین مایکروسافت)، بازار NFT در ماه نوامبر (آبان) با قدرت به رشد خود ادامه داد. این روند پس از ماه اکتبر (مهر) شکل گرفت که در آن حجم فروش به ۳۵۶ میلیون دلار رسید، یعنی ۱۸ درصد بیشتر از سپتامبر (شهریور).

استفانی دی رگل (Stefanie De Regel)، رئیس بخش توسعه پلتفرم هنر دیجیتال TAEX (پلتفرم هنر دیجیتال) نیز به رشد رمزارزها را در بازار هنر اشاره می‌کند:«علاقه به رمزارزها در بازار هنر در حال رشد است هرچند نه به اندازه دوران رونق رمزارزها در سال‌های ۲۰۲۰-۲۱. این رشد مستمر، نشان‌دهنده هم‌افزایی در حال تحول فناوری بلاک‌چین و دنیای هنر است که توسط فرصت‌هایی مانند NFTها و پلتفرم‌های نوآورانه برای بیان خلاقانه هدایت می‌شود».

بازگشت رمزارزها

حالا اگر بار دیگر به فروش موز کاتلان برگردیم، هیجان فروش این اثر نشان می‌دهد که رمزارزها به شکل بزرگ‌تری بازگشته‌اند مخصوصا که آرتسی هم به حضور دونالد ترامپ برای توجه بیشتر به رمزارزها اشاره کرده است.

اوایل ماه جاری، بازار جهانی ارزهای دیجیتال به اوج ۳.۲ تریلیون دلاری رسید که ناشی از این باور بود که ترامپ، سیاست‌های تنظیمی مطلوبی برای ارزهای دیجیتال اجرا خواهد کرد. سیگنال‌های فرهنگی دیگری نیز برای ناظران بازار رمزارز وجود دارد به عنوان نمونه انتصاب ایلان ماسک، به‌عنوان یکی از رهبران مشترک یک نهاد تازه تأسیس در آمریکا به نام «وزارت کارایی دولتی» که به‌طور اختصار DOGE نامیده می‌شود، احتمالاً اشاره‌ای طعنه‌آمیز به «میم‌کوین دوج‌کوین» است.

 ماجرای دوج برمی‌گردد به اینکه ماسک یک علاقه‌مند به کریپتو است و زمانی وعده داده بود که دوج‌کوین را «به ماه خواهد فرستاد»، جمله‌ای رایج در دنیای کریپتو که نشان‌دهنده اطمینان به افزایش قیمت یک ارز دیجیتال است و اکنون دوج به عنوان ارز دیجیتالی که نام این وزارتخانه را دارد، در ماه نوامبر به بالاترین سطح خود در سه سال گذشته رسیده.

رمزارز کمدین و اتهام یکی از مدیران ساتبیز

بغیر از میم کوین‌هایی که شناخته می‌شوند، بد نیست از یک رمزارز دیگر هم که با فروش اثر کاتلان ارزش بیشتری پیدا کرده است، صحبت کنیم. این رمزارز  BAN یا کمدین نام دارد که الهام گرفته از اثر موز است و ارزش آن رو به افزایش بوده. اکنون این رمزارز در صرافی‌های بزرگ مانند بایننس (Binance) و بای‌بیت (Bybit) خرید و فروش می‌شود که نشانه‌ای از مشروعیت آن در دنیای رمزارزهاست.

آرتسی در بخشی از گزارش خود به این یک موضوع جنجالی هم پرداخته است. گویا فاش شده است که مایکل بوهنّا (Michael Bouhanna)، رئیس بخش هنر دیجیتال و NFT در ساتبیز، رمزارز BAN را به‌عنوان یک «پروژه خودجوش و سرگرمی شخصی» ایجاد کرده که اثر کمدین به‌عنوان یک اثر هنری نمایانگر آن است.

با شروع افزایش قیمت و جذب توجه در دایره‌های رمزارزی، بوهنا در رسانه‌های اجتماعی به اتهام «تجارت داخلی» متهم شد. او در پلتفرم X (توئیتر سابق)، برای رد اتهامات مبنی بر اینکه یک میلیون دلار سود کسب کرده، توضیح داده که هیچگاه BAN را تبلیغ نکرده و به هیچ‌کس توصیه نکرده است که آن را خریداری کند.

ان.اف.تی‌ها در موزه‌ها

حمایت نهادهای هنری از NFTها نیز گسترش یافته است. در حال حاضر  ان.اف.تی‌ها در مجموعه‌های موزه‌ پمپیدو و موزه لکما یا موزه هنر لس‌آنجلس (LACMA) حضور دارند. همچنین اواخر سال ۲۰۲۴ موزه هنر تولیدو در ایالت اوهایو در آمریکا اثری دیجیتال با عنوان «ملکه آبیسینی» را از گروه هنری اتیوپیایی Yatreda ያጥሬዳ خریداری کرد. انها این اثر را با استفاده از یو.اس.تی کوین ( USDC)  -نوعی از استیبل‌کوین که ارزش آن به یک ارز سنتی مانند دلار یا یورو متصل است-  خریدند.

آدام لوین (Adam Levine)، مدیر عامل موزه گفته است که تصمیم برای خرید این اثر برای احترام و هماهنگی با شیوه‌های گروه هنری بوده است که با آن‌ها همکاری کرده‌اند. او ادامه می‌دهد: «همان‌طور که وقتی از یک گالری فرانسوی خرید می‌کنیم، با یورو پرداخت می‌کنیم یا وقتی با یک خانه حراج انگلیسی سر و کار داریم، با پوند پرداخت می‌کنیم، احساس کردیم که مناسب است، هزینه را با ارزی که گروه هنریYatreda ያጥሬዳ ترجیح می‌دهد، پرداخت کنیم»

هر کمکی می‌تواند موثر باشد

فایننشال‌تایمز نیز ژانویه (دی) امسال گزارشی درباره رمزارزها نوشت و تحلیل کرد که نشانه‌های اولیه گویای آن است که رمزارزها پس از انتخاب مجدد دونالد ترامپ رو به افزایش بوده‌اند. همچنین در ماه فوریه (بهمن) خانه حراج ساتبیز برای اولین‌بار در فروش افتتاحیه خود در عربستان سعودی، اتر یا بیت‌کوین را پذیرفته است. این اولین بار است که یک حراج زنده از آثار فیزیکی به طور کامل به روی رمزارزها باز می‌شود.

این اتفاق‌ها در حالی است که قبل از پاندمی، جذب مخاطبان دنیای فناوری به بازار هنر دشوار بود اما صعود توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTها)، دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فردی که هنر را به بلاک‌چین متصل می‌کنند و... باعث شده تا برخی از میلیونرها و میلیاردرهای تازه‌وارد کریپتو به آن جذب شوند. پس از آن هم کریستیز و ساتبیز از سال ۲۰۲۱ شروع به پذیرش رمزارز برای برخی از آثار فیزیکی هنر کردند و اثر «روزها: ۵۰۰۰ روز اول» از بیپل در کریستیز در مارس همان سال به قیمتی بیش از ۶۳ میلیون دلار توجه‌ها را به خود جلب کرد.  

در بازار هنر امیدواری‌هایی بوجود آمده است که ان.اف.تی‌ها و ارزهای جایگزین مرتبط با آن‌ها بتوانند دروازه‌ای برای خریداران جدید به دنیای هنرهای زیبا و معمولاً گران‌تر ایجاد کنند. سان، کارآفرین رمزارز نیز که پیش از این به او اشاره کردیم، همین مسیر را طی و بیش از ۶ میلیون دلار در این راه هزینه کرد. او در اوایل سال ۲۰۲۱، اثر NFT «مکعب» از مراد پاک (Murat Pak) را خریداری کرد که از طریق پلتفرم تخصصی نیفتی گیت وی ( Nifty Gateway یک بازار ارز دیجیتال) در ساتبیز به قیمت ۱۵۰۰ دلار به فروش رسید.

چند م

اه بعد، سان طبق پست‌های اجتماعی خود، یک نقاشی با عنوان «Untitled (Kimpsons)» اثر برایان دانلی با اسم مستعار KAWS را که شامل شخصیت‌های کارتونی با چشم‌های X شده و در بسته‌بندی‌های حبابی مهر و موم شده است، به قیمت ۲.۵ میلیون دلار هنگ‌کنگ (حدود ۳۰۰ هزار دلار آمریکا) خرید. پنج ماه بعد، سان به دنیای آثار هنری مدرن و گران قیمت وارد شد و مجسمه (Le Nez) اثر آلبرتو جاکومتی را به قیمت ۷۸ میلیون دلار خرید.

به گفته فایننشال‌تایمز، با وجود اینکه ان.اف.تی‌ها تا حدودی جذابیت خود را از دست داده‌اند اما ممکن است به آرامی دوباره محبوب شوند. این نشریه در بخشی از مطلب خود به گزارش «چشم‌انداز ازار جهانی هنر» که در آرت‌تکتیک منتشر شده، ارجاع داده و نوشته است:«۱۲ درصد کارشناسان نسبت به عملکرد احتمالی NFTها در سال جاری خوش‌بین هستند. این رقم هنوز به‌طور چشمگیری از میزان ۷۳ درصدی سال ۲۰۲۳ کمتر است اما دو برابر سال ۲۰۲۴ است».

از طرفی، کریستیز اعلام کرده که میانگین سن خریداران آنها در حوزه NFTها ۴۲ سال است، در حالی که این عدد در فروش‌های دیگر ۵۴ سال است. این موضوع با تلاش آن‌ها برای جلب توجه نسل‌های جوان‌تر هم‌خوانی دارد، همانطور که چندی قبل بانی برنان (Bonnie Brennan)، مدیرعامل کریستیز اعلام کرد که این خانه حراج  قصد دارد ضمن حفظ میراث خود، بر نوآوری تمرکز کند و به جذب مخاطبان، مناطقه‌های جدید و فناروی‌های نوین بپردازد».

واقعیت این است که بازار هنر که در دو سال گذشته با رکود چشمگیری روبه‌رو بوده و به تمام کمک‌هایی که می‌تواند دریافت کند نیاز دارد. طبق گزارش آرت تکتیک، فروش‌های کلی حراج‌ها در ساتبیز، کریستیز و فیلیپس در سال ۲۰۲۴ با کاهش ۲۶ درصدی مواجه شده، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۳ رقمی معادل ۱۹ درصد بود. در این شرایط، هر کمکی می‌تواند مؤثر باشد. بنابراین، با از سرگیری حرکت بازار رمزارز، خانه‌های حراج آمادگی تا به این موج بپیوندند.